« الف وهمزه» جزو حروف مبانی هستند که  به این حروف  ، حروف «الفباء»،« هجاء» و « أبتثیّ »

تعریف حروف هجاء :

هجاء در لغت به معنای شماردن حروف به اسامی آنها است و در اصطلاح تجوید مجموع حروف را از الف تا یاء، حروف تهجی می نامند که تعداد این حروف درعربی 28 عدد و به عقیده بعضی 29 عدد است (البته با دلایلی که ذکر خواهیم کرد عدد 28 صحیح تر به نظر می‌رسد) و در فارسی نیز 32 عدد است و در واقع الفبای عربی مانند الفبای فارسی می‌باشد و فقط چهار حرف کمتر دارد که عبارتند از ( چ – پ – گ – ژ ) ( چپ گژ). پس الفبای عربی که آن را حروف هجاء و حروف تهجّی هم می‌گویند 28 حرف می‌باشد که شکل هندسی و اسامیشان به قرار ذیل است:

2.1.   «أم» متّصله: پرکاربردتر از «أم» منقطعه است و آن حرفی است که قبل و بعدِ آن از نظر معنایی کاملاً با هم در ارتباط‌اند و امکان جدا کردن آنها از همدیگر وجود ندارد. به طور کلّی «أم» متّصله در دو موضع به کار می‌رود:

2.1.1.       پس از همزه‌ی تسویه: همزه‌ی تسویه، همزه‌ای است که از معنای استفهامی خارج شده و بر تساوی قبل و بعدِ «أم» متصلّه دلالت می‌کند و بیشتر پس از واژه‌ی «سواء» به کار می‌رود (سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أأنْذَرْتَهُمْ أمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یُؤْمِنُونَ)

2.1.2.       پس از همزه‌ی استفهام: و منظور از آن تعیین مصداقْ میان قبل و بعد از «أم» باشد، که در این صورت از نظر معنایی با «أو» مساوی است (أأنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أمْ نَحْنُ الْخَالِقُونَ).

نکته: معطوفِ «أم» متصله، هم می‌تواند جمله باشد و هم می‌تواند اسم باشد (أأنْتُمْ أعْلَمُ أمِ اللَّهُ)

«أم» منقطعه: قبل و بعد از آن، با همدیگر ارتباط ندارند؛ یعنی می‌توان قبل و بعدِ «أم» منقطعه را مستقل از یکدیگر به کار برد.

·         شیوه‌ی تشخیص از «أم» متّصله:

اولاً: پس از همزه‌ی تسویه و همزه‌ی استفهامیه به کار نمی‌رود؛

ثانیاً: بیانگر مفهوم اضراب است، نه تساوی یا تعیین مصداق؛

·         «أم» منقطعه بیشتر بر نوعی استفهام دلالت دارد و تنها می‌تواند جمله را بر جمله عطف کند (قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الأعْمَى وَ الْبَصِیرُ أمْ هَلْ تَسْتَوِی الظُّلُمَاتُ وَ النُّورُ أمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَکاءَ)

حرف قد اگر به فعل ماضی داخل شود معنای تحقیق یا تقریب می دهد.
و اگر به فعل مضارع داخل شود به معنی تقلیل یا شک یا گاهی می باشد.

◄ « ما » :

1- « ما » الشرطیة : به معنای «اگر»

مطابق با نقش خود در عبارت اعراب می پذیرد .

» وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّـهُ» (بقره 197) هر گاه کار نیک کند خداوند میداند او را

2- « ما »ی موصوله : به معنای «‌ آنچه که » برای عاقل و غیر عاقل